Breed gedragen compensatie-aanpak voor hogere peilen in veenweide
Fryslân heeft een reken- en procesaanpak paraat voor het compenseren van boeren die in het veenweidegebied te maken krijgen met een hoger waterpeil. In deze Compensatie Systematiek Veenweiden (CSV) worden alle effecten van zo’n peilverhoging meegewogen. De CSV werd op vrijdag 28 juni gepresenteerd en is ontwikkeld door Friese overheden, samen met landbouw- en natuurorganisaties.
De CSV is een belangrijk gereedschap bij de uitvoering van het Veenweideprogramma 2021-2030 (Foarút mei de Fryske Feangreiden) dat in 2021 is vastgesteld door de Friese overheden. Een voornaam doel in dit programma is het verminderen van bodemdaling en de uitstoot van broeikasgas als gevolg van de afbraak van veen. Een van de belangrijkste maatregelen daarbij is een structurele verhoging van de grondwaterpeilen in het veenweidegebied. Daarnaast wordt gewerkt aan een watersysteem dat bestand is tegen een veranderend klimaat, een plus voor natuur en leefbaarheid en een gezond perspectief voor de landbouw is.
In 3 jaar ontwikkeld
De CSV is de afgelopen 3 jaar ontwikkeld door een werkgroep in opdracht van het Bestjoerlik Oerlis Feangreide (BOF). Hierin trekken de provincie, Wetterskip Fryslân, acht veenweidegemeenten en landbouw- en natuurorganisaties samen op. De agrarische sector is nauw betrokken bij de uitwerking. In Aldeboarn-De Deelen is de CSV in 2023 getest in een praktijksimulatie.
Toepassing in gebiedsprocessen
De CSV is bedoeld om te worden ingezet in gebiedsprocessen zoals die nu op verschillende plaatsen lopen in het Friese veenweidegebied. Met de compensatiemethodiek kunnen de effecten van vernattingsmaatregelen worden berekend. Voorbeelden hiervan zijn waardedaling van landbouwgrond, een mindere opbrengst en een slechtere begaanbaarheid voor vee en machines. Deze effecten raken het inkomen en de vermogenspositie van boerenbedrijven.
Onderbouwde keuzes
Aan de hand van een concreet scenario voor peilverhoging kan met behulp van de CSV aan boeren en grondeigenaren vooraf helder worden aangegeven wat de consequenties voor hun bedrijf zijn. Boeren kunnen dan goed onderbouwde keuzes maken over hun toekomstige bedrijfsvoering en in principe zelf kiezen of ze in grond of geld gecompenseerd willen worden.
Compensatiegrond als voorwaarde
Om gebiedsprocessen op gang te krijgen is geld nodig en ruilgrond. De landbouwsector benadrukt dat het kunnen beschikken over voldoende compensatiegrond een essentiële voorwaarde is om het Veenweideprogramma uit te voeren. De provincie is daarom in lopende gebiedsprocessen actief bezig voldoende compensatiegrond te verwerven.
Signaal aan het Rijk
De financiering hiervan moet van het Rijk komen. Nu het Transitiefonds in het nieuwe Hoofdlijnenakkoord is geschrapt, zullen daarvoor andere bronnen moeten worden aangeboord. De overheden en landbouwpartijen in Fryslân geven met de CSV een helder signaal af naar het Rijk dat zij willen doorpakken met de gebiedsprocessen en dat daarvoor nog steeds geld beschikbaar moet komen.
De CSV wordt nu ter notificatie aan de Europese Commissie voorgedragen. Dit is nodig om te voorkomen dat compensatie aan de hand van de CSV later kan worden uitgelegd als ongeoorloofde staatssteun. De verwachting is dat goedkeuring vanuit Brussel in 2025 wordt gegeven.