Evelien Karrenbelt promoot veilig fietsen (tot je honderdste!)
Nederland is onbetwist het nummer één fietsland van de wereld. Er zijn meer fietsen dan inwoners in ons land en we leggen gemiddeld bijna duizend kilometer per jaar af. Toch komen fietshelmen weinig in het straatbeeld voor: slechts twee tot drie procent van de fietsers draagt een helm. Alleen samen kunnen we dit percentage vergroten, om het letsel bij ongevallen te verminderen. Verschillende partijen zetten zich hiervoor in, en verdienen daarom een plekje in ‘de spotlight’. Zo ook Evelien Karrenbelt: projectleider bij het Regionaal Orgaan verkeersveiligheid Fryslân (ROF) en kwartiermaker van het project Doortrappen. Hoe draagt zij bij aan deze missie?
En welke ontwikkelingen ziet zij rondom het dragen van een fietshelm?
Wat is het ROF en welke rol heb jij hierin?
“Verkeersveiligheid valt in Fryslân onder de verantwoordelijkheid van het Regionaal Orgaan verkeersveiligheid Fryslân (ROF). Dit is een onafhankelijk overlegplatform van organisaties die zich inzetten voor het verhogen van de verkeersveiligheid. Onze missie is het bevorderen van de verkeersveiligheid in Fryslân. Dit doen we onder andere vanuit het programma Doortrappen, dat zich specifiek richt op de fietsveiligheid van ouderen. Als kwartiermaker heb ik een aanjaagfunctie: ik zorg ervoor dat de verschillende partijen – zoals gemeenten, buurtsportcoaches en fietsdocenten - bij elkaar komen om kennis te delen, ideeën uit te wisselen en vervolgens in actie te komen.”
Hoe en wanneer is Doortrappen tot stand gekomen?
“Doortrappen is een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Vier jaar geleden is het programma gestart, met als doel ervoor te zorgen dat ouderen zo lang mogelijk veilig en fit blijven fietsen. Mede door fietsen blijven ouderen namelijk langer gezond, sociaal en zelfredzaam. Zij fietsen graag en willen graag blijven fietsen, maar ze zijn ook kwetsbaar in het verkeer. Daarom is Doortrappen in het leven geroepen.”
“We geven voorlichting en bieden hulp, maar dan niet op een betuttelde manier, want daar houdt niemand van.”
Op welke manier draagt Doortrappen bij aan de fietsveiligheid van ouderen?
“Doortrappen Fryslân helpt je om zo lang mogelijk met plezier en veilig te kunnen blijven fietsen. In alle 18 Friese gemeenten organiseren we leuke activiteiten, waarbij fietsveiligheid een belangrijk thema is. Voorbeelden hiervan zijn de Fiets Totaal Doortrap Dag en de Driewielfiets-ontdekdag. Tijdens de Doortrap Dag fiets je een mooie route en leer je meer over veilig fietsen en tijdens de Driewielfiets-ontdekdag kun je een proefritje maken op een driewielfiets. Daarnaast is er de fietsspiegelactie, waarbij we ouderen informeren over het gemak van fietsspiegels.
Ook zetten we fietsgroepjes op en zetten we mooie fietsroutes uit, die we Doortraproutes noemen. De routes zijn speciaal geschikt voor ouderen. Zij kunnen hier – aan de hand van een stempelkaart - zelfs een beloning mee verdienen, zoals een bidon, muts of shirt. Intussen motiveren we ouderen om vooral ook zelf maatregelen te nemen om veilig te blijven fietsen. Denk hierbij aan een fiets met een lage instap, een driewielfiets of het gebruik van een fietsspiegel of een -helm. We geven voorlichting en bieden hulp, maar dan niet op een betuttelde manier, want daar houdt niemand van. In plaats daarvan richten we ons op het informeren over risico’s en het geven van praktische tips over bijvoorbeeld het op- en afstappen. De keuze laten we bij de mensen zelf, want fietsen draait om plezier en dat willen we graag zo houden.”
Wat zijn de reacties op Doortrappen?
“Mensen reageren heel enthousiast. Ze geven bijvoorbeeld aan dat ze blij zijn met hun nieuwe fietsgroep en dat ze het fijn vinden om op een laagdrempelige manier kennis te maken met een fietsspiegel of driewielfiets. Ook de Doortraproutes vallen in de smaak: er zijn al veel routeboekjes opgevraagd via onze website. Mensen voelen zich veiliger op de Doortraproutes en ik merk dat het goed is dat we in gesprek gaan over het onderwerp fietsveiligheid, omdat we hiermee zorgen voor verandering. Zo gaat iemand die al een tijd niet had gefietst toch weer op pad met een driewielfiets en kiezen anderen voor een fietsspiegel, zodat ze niet achterom hoeven te kijken.”
“De één is er al aan toe, de ander heeft nog wat tijd nodig, maar ik verwacht dat we de komende jaren
steeds meer helmen in het straatbeeld gaan zien.”
Hoe besteden jullie binnen Doortrappen aandacht aan de fietshelm?
“In 2022 hebben we een folder over de fietshelm gemaakt. Deze folder wordt verspreid via gemeenten en buurtsportcoaches en is onder andere uitgedeeld aan de deelnemers van de Pieter Weening Classic in Surhuisterveen. De fietsdocenten besteden ook aandacht aan de fietshelm. Zij benoemen de risico’s en bespreken herkenbare situaties. Iedereen maakt wel eens een gevaarlijke situatie mee en als je dan toch valt, kun je maar beter een helm dragen om je hersenen te beschermen.”
Hoe reageren de Doortrappers op de voorlichting over fietshelmen?
“De een is er nu al aan toe, de ander heeft nog wat tijd nodig. Dat is altijd zo bij verandering en dat hoort bij het proces. In 2022 organiseerde Provincie Fryslân een actie waarbij Friezen van 55 jaar en ouder een fietshelm met korting konden kopen. Leden van de Doortrappen fietsgroep uit Camminghaburen waren gelijk enthousiast om aan de aftrap van de kortingsactie mee te werken. Ze hadden in hun eigen omgeving gezien hoe belangrijk een fietshelm kan zijn en waren daardoor extra gemotiveerd om voortaan zelf een fietshelm te dragen. Ik verwacht dat we de komende jaren steeds meer helmen in het straatbeeld gaan zien.”
Draag je zelf ook een fietshelm?
“Jazeker. Ik heb er zelfs een hoesje bij gekocht, dat ervoor zorgt dat mijn haar droogt blijft als het regent. Een aanrader, want de meeste fietshelmen hebben gaten. Door het hoesje kom je niet met natte haren op je bestemming aan.”
Wat moet er volgens jou gebeuren om meer Friezen een helm te laten dragen op de fiets?
“Er komt steeds meer aandacht voor de helm en dat is goed. Via campagnes worden mensen geïnformeerd en gemotiveerd. De uitdaging is om het dragen van een fietshelm gewoon te maken. Hier proberen wij bij Doortrappen aan bij te dragen door bijvoorbeeld foto’s te gebruiken van mensen met een fietshelm. Als je de helm vaker ziet, wordt het vanzelf normaler. Volgens mij gaat het al de goede kant op: ik zie steeds meer fietshelmen in het straatbeeld.”