Frank de Boer helpt mensen met niet aangeboren hersenletsel

In gesprek met professionals van NAH zorg

Weken, maanden, zelfs jaren na een fietsongeval kun je nog steeds last hebben van de gevolgen van de klap op je hoofd. En soms valt het na langere tijd pas op, of geven mensen dan pas toe aan hun klachten. “Dan branden ze op en krijgen ze soms zelfs onterecht de stempel burn-out”, vertelt Frank de Boer. Frank is bedrijfsleider en ambulant begeleider bij NAH Zorg: een stichting die in het jaar 2000 door zijn vader werd opgericht, nadat hij in 1990 niet-aangeboren hersenletsel overhield aan een auto-ongeluk en een gebrek in de hulpverlening constateerde.

Bedrijfsleider Frank de Boer vertelt: “Bij onze cliënten is de diagnose hersenletsel vastgesteld door een arts óf is er een sterk vermoeden. Door het letsel is de samenwerking in het brein verstoord, waardoor de hogere hersenfuncties moeilijk of zelfs onmogelijk worden. Je ervaart dan bijvoorbeeld problemen met je aandacht, concentratie, geheugen en het uitvoeren van dagelijkse handelingen.” Professionals van NAH Zorg gaan in gesprek met de cliënt om te bespreken wat hem of haar is overkomen en welke gevolgen dat heeft. “De eerste stap is uitleggen dat er een technisch defect is ontstaan in de hersenen, zodat cliënten én de mensen om hun heen meer inzicht krijgen in de relatie tussen de schade en de gevolgen ervan. Hierdoor ontstaat ruimte om ermee aan de slag te gaan.”

Impact op je dagelijks leven

De lijst van klachten die cliënten kunnen ervaren, is bijna oneindig. Frank somt een aantal op: ”Aandachts- en concentratieproblemen, problemen met inzicht en overzicht, energieproblemen, slecht slapen en snel overweldigd en overprikkeld zijn.” Waar iemand in het dagelijks leven last van heeft, verschilt enorm. Dat is afhankelijk van de locatie en de impact van de schade in je brein. “Veel mensen met hersenletsel hebben moeite om zich staande te houden in de huidige maatschappij, waarin alles in een snel tempo gaat.”

Verder zit er een verschil in een hersenschudding en een hersenkneuzing: in veel gevallen verdwijnen de gevolgen van een hersenschudding weer met voldoende rust, terwijl er bij een hersenkneuzing blijvende schade is in het brein. Toch lijkt een hersenschudding vaak onschuldiger dan het is: “Een hersenschudding kan een grote impact hebben op je dagelijks leven, omdat deze vaak gepaard gaat met hoofdpijn, concentratieproblemen en slaapproblemen.” En die slaapproblemen zorgen volgens Frank vaak weer voor problemen op allerlei andere vlakken.

“Veel mensen met hersenletsel hebben moeite om zich staande te houden in de huidige maatschappij,
waarin alles in een snel tempo gaat.”

Slachtoffers van alle leeftijden

Frank onderscheidt twee vormen van hersenletsel: traumatisch en niet-traumatisch. Traumatisch letsel ontstaat door een invloed van buitenaf, zoals een ongeval, terwijl niet-traumatisch letsel ontstaat door een proces in je lichaam. “Van de cliënten met traumatisch hersenletsel heeft ongeveer de helft een verkeersongeval gehad. Ongeveer driekwart van deze slachtoffers zat op de fiets. Dit zijn mensen van alle leeftijden: kinderen die net leren fietsen, maar ook tieners, veertigers én ouderen.” In de meeste gevallen komen slachtoffers meteen na de revalidatie, ongeveer tweeënhalve maand na een ongeval, in contact met NAH Zorg, maar soms trekken mensen ook enkele jaren later pas aan de bel.

Gevolgen van hersenletsel onderschat

Je kunt het je misschien niet voorstellen, maar soms weten mensen niet eens dat ze hersenletsel hebben overgehouden aan een ongeval. “Ze onderschatten wat er is gebeurd en pakken zo snel mogelijk hun werk weer op. We hebben een soort drang om weer mee te doen en terug naar het oude te gaan. Soms komen mensen later in de GGZ terecht met klachten die lijken op een burn-out, terwijl een ongeval de werkelijke oorzaak is van de klachten”, vertelt Frank.

Hij noemt een specifiek voorbeeld: “Een man werd op zijn racefiets aangereden en daarna thuisgebracht door de automobilist. Hij had een klap op zijn hoofd gehad, maar dacht dat het wel meeviel. Totdat hij in de weken na het ongeval problemen kreeg op zijn werk: hij was niet meer in staat om mensen aan te sturen en kreeg bij vergaderingen niet meer mee wat er werd gezegd. Via de psychiater, die gelukkig doorvroeg en vermoedde dat hij traumatisch hersenletsel had, kwam hij uiteindelijk bij ons terecht.”

Opstapelende problemen

Hoewel hersenletsel niet te herstellen is, krijgen sommige cliënten door de juiste hulp weer vertrouwen in zichzelf. “Het wordt dan misschien niet weer zoals vroeger, maar cliënten kunnen hierdoor wel weer deelnemen aan de maatschappij.” Maar helaas is dat soms ook niet het geval. Frank: “Soms leiden gedragsveranderingen tot een eenzaam leven, omdat mensen niet worden begrepen of omdat ze door ontremd gedrag heftig kunnen zijn in de omgang. Dan blijven vrienden weg en wordt het, in onze snelle en digitale wereld, lastig om te communiceren met bijvoorbeeld instanties. Dan stapelen problemen zich verder op.” NAH Zorg blijft daarom, als een soort vangnet, beschikbaar voor cliënten. “Het doel van onze inzet is altijd om onszelf overbodig te maken, maar dat lukt niet altijd. Zowel cliënten als hun naasten kunnen ons altijd bellen als het niet goed gaat. We zijn niet verdwenen als de officiële begeleiding gestopt is.”

• “Van de cliënten met traumatisch hersenletsel heeft ongeveer de helft een verkeersongeval gehad.
  Ongeveer driekwart van deze slachtoffers zat op de fiets.”

Begeleiding, ondersteuning en advies voor naasten

Vergeet en onderschat de impact van hersenletsel voor naasten ook niet: “Het letsel kan karaktereigenschappen verzwakken of versterken en je inlevingsvermogen aantasten. Als partner kun je daardoor het gevoel hebben dat je een andere man of vrouw hebt gekregen. Daarom bieden we óók zorg aan naasten”, vertelt Frank. “Vooral in jonge gezinnen is de impact groot, want dan zijn er ook nog thuiswonende kinderen bij betrokken. Soms schakelen we meerdere zorgverleners in binnen een gezin, want iedereen wordt persoonlijk geholpen. Duo-coaching noemen we dat.”

Gevaren op de fiets

Waar het gevaar voor fietsers precies schuilt, verschilt volgens Frank per leeftijdscategorie: “Eenzijdige ongevallen, dat zijn ongevallen waarbij geen andere weggebruikers betrokken zijn, komen het meest voor bij kinderen en ouderen. Voor kleine kinderen zijn stoepen gevaarlijk en ouderen lopen vaak letsel op bij het op- of afstappen, het omkijken en het wegfietsen vanuit stilstand op een e-bike. Bij kruispunten en rotondes ontstaan veel tweezijdige ongevallen. Bij jongeren is er vaak ook een verschil tussen jongens en meisjes. Jongens nemen over het algemeen meer risico’s, terwijl meisjes vaak onzeker gedrag vertonen.” Hoewel we in deze situaties beter zouden kunnen opletten, is het nóg beter om je hersenen te beschermen met een fietshelm. Frank: “Er zijn cliënten die hadden gewild dat ze een fietshelm op hadden, maar ik heb ook wel eens mensen horen zeggen: ‘Als ik mijn helm niet op had, was ik er misschien wel niet meer geweest.’”