Verwilderde katten in Fryslân

In Fryslân lopen op verschillende plekken verwilderde katten rond. Deze katten kunnen voor overlast zorgen, met name voor lokale, kwetsbare en soms bedreigde diersoorten. Ze jagen bijvoorbeeld op muizen, maar ook op vogels (en hun nesten) en konijnen. De provincie Fryslân heeft de taak om deze lokale en vaak kwetsbare soorten te beschermen.

Methode: Trap, Neuter, Relocate

Provinciale Staten heeft in de nieuwe Nota Faunabeleid Fryslân een nieuwe mogelijkheid toegevoegd voor het verminderen van overlast door verwilderde katten. Namelijk de TNR-methode. Dit staat voor Trap (vang), Neuter (castreren/steriliseren) en Return/Relocate (terugplaatsen of herplaatsen).

Met deze methode worden katten gevangen in speciale vangkooien. Vervolgens wordt gekeken of de kat gechipt is (en dus of deze een baasje heeft). Is dat het geval, dan gaat de kat terug naar de eigenaar. Is dat niet zo, dan wordt de kat gechipt en gesteriliseerd of gecastreerd. Daarna wordt de kat ondergebracht. Dit betekent dat de het dier wordt herplaatst bij een familie of naar een permanente kattenopvang gaat. In sommige gevallen kan een kat worden vrijgelaten in een gebied waar dat niet een gevaar vormt voor kwetsbare dieren. Voor het vrijlaten van katten - dus zonder eigenaar - is een omgevingsvergunning nodig. Op die manier wordt bekeken of het dier op een geschikte plek wordt vrijgelaten. Zodat hij niet opnieuw kwetsbare vogels en andere soorten kan bejagen.

Een kat met een verwilderde blik in de ogen die in het gras loopt — Foto: Pexels

Afschot van verwilderde katten

Alle faunabeheerders in Fryslân mogen de verwilderde kat op de gronden waarvan zij jachthouder zijn, bestrijden. Faunabeheerders willen en mogen huiskatten niet doden. Een faunabeheerder handelt daarom zorgvuldig waardoor de kans op het per ongeluk neerschieten van huiskatten wordt geminimaliseerd.

Een verwilderde kat met een vogeltje in zijn bek — Foto: Losonsky – Shutterstock

Pilot op Schiermonnikoog

Stichting Zwerfkatten Nederland en Natuurmonumenten maakten een pilotplan voor de aanpak van de grote hoeveelheid verwilderde katten op Schiermonnikoog. In 2021 waren dat er ongeveer 50. Die veroorzaakten daar met name in het Nationaal Park en de Natura 2000-gebieden overlast. Bijvoorbeeld door het jagen op lokale soorten zoals muizen, konijnen en vogels.

Begin 2022 is er daarom een vangactie geweest met lokkooien. Hiervoor werkten Stichting Zwerfkatten Nederland, Natuurmonumenten, de vogelwacht en verschillende andere partijen op Schiermonnikoog samen. Vlak voor de vangactie konden bewoners van Schiermonnikoog hun kat gratis laten chippen en castreren/steriliseren. Ook werden katteneigenaren gevraagd tijdens de vangperiode de kat zoveel mogelijk binnen te houden. Dit alles was om te voorkomen dat huiskatten werden gevangen. Gebeurde dat toch, dan werd de huiskat weer vrijgelaten.

Er zijn in 2022 zo’n 40 katten gevangen, dat is het grootste deel van de verwilderde katten op het eiland. Ze zijn naar de grote zwerfkattenren in Munnekezijl gegaan en zijn daar gechipt en gecastreerd/gesteriliseerd. De katten die niet erg mensenschuw zijn, zijn herplaatst bij een nieuw baasje of kunnen aan de slag als muizenvangers op een boerenerf. Niet in of bij een natuurgebied of bij een weidevogelgebied. De katten die te schuw zijn blijven in de grote zwerfkattenren wonen.

Vraag en antwoord

Hoeveel verwilderde katten zijn er in Fryslân?

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) is in 2022 bezig geweest met het opstellen van een verkenningsdocument over de kattenproblematiek, genaamd: Loslopende katten; Gezamenlijke verkenning van de problematiek en oplossingsrichtingen random zwerfkatten en loslopende huiskatten. Provincie Fryslân heeft samen met andere partijen actief bijgedragen aan verkenningsdocument. In dit document staat het volgende: “De schattingen van het aantal zwerfkatten in Nederland lopen uiteen van 135.000 tot 1.200.000. Het exacte aantal zwerfkatten is dus onbekend. Verschillende partijen die tijdens deze verkenning zijn gesproken verwachten echter dat het aantal eerder aan de onderkant van deze bandbreedte zit, al kunnen ze dat niet hard maken. Er is weinig zicht op de voortplanting van zwerfkatten en de trends in de populatie.” Door het deels verborgen karakter van verwilderde katten en zwerfkatten, is op dit moment ook niet bekend hoeveel verwilderde katten er in Fryslân zijn.

Wat voor problemen spelen er rondom verwilderde katten?

Dierenwelzijn: Het dierenwelzijn van verwilderde katten is in het geding, omdat dieren niet de benodigde zorg krijgen en niet volledig zelfstandig kunnen leven op straat. Dit kan leiden tot ziekte en sterfte.
Overlast: Loslopende/verwilderde katten kunnen leiden tot overlast bij directe omwonende. Er kan worden gedacht aan geluidsoverlast, het ontlasten op private terreinen en het aanvreten van vuilnis. Ook kunnen katten zorgen voor vernieling en in gevecht raken met andere gehouden en niet-gehouden dieren.
Predatie: Verwilderde katten worden niet gevoerd en zijn volledig afhankelijk van voedsel wat zij zelfstandig vinden of verzamelen. Het kan daarbij gaan om achtergelaten eten van mensen -vuilnis- en of prooiresten van andere dieren, maar ook dieren die zij zelfstandig vangen (predatie). Naast directe predatie, veroorzaakt de aanwezigheid van een roofdier -zoals een (verwilderde) kat ook voor verstoring en stress bij andere dieren.
Risico ziekten op mensen overbrengen: Katten kunnen verschillende zoönosen verspreiden. Dat zijn infectieziekten die een dier op een mens over kan brengen (COVID-19 is daar een voorbeeld van). Vaak vindt verspreiding van zoönose alleen plaats bij nauw contact van mensen met katten. Ondanks het beperkte risico op verspreiding, zijn katten wel een frequente verspreider van verschillende zoönotische ziekteverwekkers zoals Toxocara en Toxoplasma.

Waarom kunnen verwilderde katten niet gewoon rond blijven lopen?

Verwilderde katten hebben geen baasje en worden dus ook niet gevoerd en krijgen ook geen medische zorg. Daarnaast zijn ze vaak niet ingeënt, gechipt en gesteriliseerd/gecastreerd. Dat betekent dat ze zelf op zoek moeten naar eten (en dus gaan jagen), maar ook dat als ze ziek zijn, waarschijnlijk geen zorg of medicijnen krijgen. Ook kunnen deze katten zich snel voortplanten, waardoor er alleen maar meer verwilderde katten komen en er dus ook meer gejaagd wordt. Dan komen kwetsbare en beschermde soorten in de knel.

Waarom mogen verwilderde katten in Fryslân (als enige provincie) nog afgeschoten worden?

Uit diverse studies is gebleken dat verwilderde katten een negatieve invloed hebben op biodiversiteit en dan met name vogels. Fryslân heeft een grote verantwoordelijkheid voor de dieren die op de grond broeden, met name weidevogels, en wil vanuit die verantwoordelijkheid de predatiedruk (door katten) aanpakken. Afschot vermindert het aantal katten direct. Hierdoor neemt het aantal toekomstige verwilderde katten en daarmee ook de problemen af.