Grondwater in Fryslân
Grondwater is de belangrijkste bron voor onze drinkwatervoorziening. Ook voor natuur, landbouw en industrie is het belangrijk dat er de komende decennia voldoende en schoon grondwater aanwezig is.
Door toename van de drinkwatervraag, maar ook bedreigingen zoals verzilting, verdroging en verontreiniging van het zoete grondwater, staat de drinkwatervoorziening onder druk. Reden voor het Rijk om alle provincies te vragen Aanvullende Strategische Voorraden (ASV's) voor drinkwater aan te wijzen, ook in Fryslân. Voorwaarde is dat toekomstige onttrekkingen zo min mogelijk verlaging van de grondwaterstand in de omgeving veroorzaken. De vijf Friese ASV-zoekgebieden zijn Dwarsdjip, Oldenkamp, Skarster Rien, Tsjûkemar en Groote Brekken.
Reserveringsgebieden
Uit onderzoeken van het RIVM blijkt dat het effect van klimaatverandering verzilting en verdroging versterkt. En dat de kwaliteit van het drinkwater onder druk staat door de zogenoemde vergrijzing: zoals verontreiniging door resten van gewasbeschermingsmiddelen en medicijngebruik. De druk op de ondergrond neemt ook toe door geothermie, mijnbouw, bodemenergiesystemen, beregening etc. Daarnaast is er steeds minder geschikt water aanwezig in bestaande gebieden waar nu drinkwater wordt gewonnen en gebruiken we per hoofd van de bevolking juist meer (drink)water.
Met het aanwijzen van ASV-beschermingsgebieden wordt ervoor gezorgd dat de kwaliteit en kwantiteit van het grondwater in die gebieden voldoende zijn om het water in de toekomst eventueel als drinkwaterbron te kunnen te gebruiken. Het zijn dus vooral reserveringsgebieden voor de middellange termijn (tot 2040) en nog geen nieuwe locaties voor drinkwaterwinning.
Proces plan-mer
Voor het definitief aanwijzen van de vijf ASV-gebieden in Fryslân wordt de plan-mer-procedure (de procedure van milieueffectrapportage) doorlopen. Het doel hiervan is om het milieubelang volwaardig mee te laten wegen in de besluitvorming over de ASV-gebieden. In het uiteindelijke milieueffectrapport (MER) toetsen we onder andere in hoeverre een grondwaterwinning voor drinkwater in de ASV-gebieden kan leiden tot risico’s op aanzienlijke milieueffecten. De eerste stap van de mer-procedure was in 2024 het opstellen van een Notitie Reikwijdte en Deatailniveau (NRD). Hiermee zijn betrokkenen en belanghebbenden in de betreffende gebieden geïnformeerd over het voornemen, de inhoud en de diepgang van het op te stellen MER. Hierop zijn een aantal reacties binnengekomen en verwerkt.
Meepraten
In de loop van 2025 kunnen belanghebbenden meepraten over het eerste concept van het ontwerp-MER. In deze bijeenkomsten wordt onder andere een indicatie gegeven over de beschermingsregels die binnen de ASV-gebieden kunnen gelden. Verder worden wensen en suggesties vanuit de mienskip opgehaald.
Documenten
Vergunningsaanvraag Luxwoude
Om aan de vraag naar drinkwater te kunnen blijven voldoen is uitbreiding van de wincapaciteit in Fryslân nodig. De watervraag in Fryslân neemt toen, terwijl op bestaande winlocaties de mogelijkheden om drinkwater te winnen afnemen. Ondanks dat er wordt gewerkt aan waterbesparing, is er aanvullende wincapaciteit nodig om de beschikbaarheid van voldoende drinkwater in de provincie te kunnen garanderen.
Provincies hebben een zorgplicht voor een duurzame drinkwaterwinning. De provincie is ook bevoegd gezag voor het verlenen van vergunningen voor het oppompen van grondwater, voor drinkwaterproductie en voor grote industriële onttrekkingen. Bij het beslissen over de aanvraag voor grondwateronttrekking ten behoeve van drinkwaterproductie, dient het belang van een duurzame drinkwatervoorziening af te worden gewogen tegen het belang van derden die door het verstrekken van de vergunning beïnvloed kunnen worden.
Bij het beslissen over de aanvraag voor het onttrekken van grondwater t.b.v. de drinkwaterproductie dient het belang van de openbare drinkwatervoorziening afgewogen te worden tegen de bij het grondwater betrokken belangen van derden. De aangevraagde grondwateronttrekking heeft beperkte effecten op de omgeving. Op basis van deze afweging kan de vergunning voor de onttrekking van grondwater ten behoeve van de drinkwaterproductie worden verleend.
MER-advies Luxwoude
Wetterskip Fryslân is gevraagd advies uit te brengen op basis van de vergunningsaanvragen. Wetterskip Fryslân heeft van de gelegenheid gebruik gemaakt om erop te wijzen voor welke punten in de toekomst een vergunningsaanvraag bij Wetterskip Fryslân nodig is. Deze adviezen hebben we opgenomen in de vergunning.
De commissie m.e.r. heeft advies uitgebracht op basis van het MER (Grondwaterwinning Luxwoude Toetsingsadvies over het milieueffectrapport 30 januari 2023 / projectnummer: 3343, commissie voor de milieueffectrapportage). Het oordeel van de commissie over het opgestelde MER is positief: het MER bevat de essentiële informatie bevat om het milieubelang volwaardig mee te kunnen wegen in de besluiten over de grondwaterwinning voor drinkwaterproductie in Luxwoude. Daarnaast doet zij aanbevelingen om te betrekken bij de geplande monitoring, vervolgonderzoeken en evaluatie van de winning. Deze aanbeveling is meegewogen in het vaststellen van de vergunningvoorschriften.
Rapporten en onderzoeken die Vitens voor deze winning heeft uitgevoerd, zijn te vinden op Vitens.
Documenten ter inzage legging
Klimaatrobuust Waterbeheer in de Friese zandgebieden
Nederland heeft steeds vaker te maken met hete en droge zomers, waarbij de grondwatervoorraad onder druk komt te staan. Met gewasschade en verdroging van natuur tot gevolg. De afgelopen zes jaar hebben tientallen Friese agrariërs samen met regionale stakeholders vooruitgang geboekt in het vasthouden van water. Voor verschillende situaties leidt dit tot minder droogteschade aan landbouwgewassen en verdroging van de natuur. Bij een meer grootschalige aanpak wordt de grondwaterstand in de zomer zelfs structureel verhoogd.
Praktijkproeven
Hogeschool Van Hall Larenstein (HVHL) en Wageningen Livestock Research (WUR) onderzochten in de afgelopen drie jaar de effecten van water vasthouden op zandgebieden in het oosten van de provincie Fryslân. In het onderzoek, uitgevoerd in samenwerking met Provinsje Fryslân, Wetterskip Fryslân, gebiedscollectieven Noardlike Fryske Walden en ELAN, Staatsbosbeheer en Antea Group, werden onder andere vijf praktijkproeven bestudeerd bij agrarische bedrijven in het gebied. De resultaten zijn verwoord in onderstaande rapporten.
Grondwateratlas van Fryslân
De Grondwateratlas van Fryslân is een samenvatting van drie jaar onderzoek. De grondwaterstudie is uitgevoerd in samenwerking met drinkwaterbedrijf Vitens en Wetterskip Fryslân. Nog niet eerder is er zo uitgebreid onderzoek gedaan naar grondwater in Fryslân. De atlas geeft zicht in de huidige werking van het grondwater en schetst verwachtingen en ontwikkelingen voor de toekomst van het vaste land van Fryslân. Met een doorkijk naar de toekomst kunnen we ons de komende jaren voorbereiden en anticiperen op de ontwikkelingen die op ons afkomen als verdroging, vernatting, verzilting en veranderingen in grondwaterstromen.
Dinsdag 10 september 2019 werd het eerste exemplaar gepresenteerd. Door Operatoneel Directeur Arie Piet en Dagelijks Bestuurslid Jan van Weperen van Wetterskip Fryslân werd het overhandigd aan Tineke de Vries van LTO Noord Akkerbouw en Hans van der Werf van de Friese Milieufederatie en lid van het Bestjoerlik Oerlis Feangreide.
Klik hier om de Grondwateratlas van Fryslân 2020 te lezen. U kunt via onderstaande link de atlas bestellen. Wij sturen u die gratis toe.
Waterhuishoudingsplan
Om de zes jaar wordt het waterhuishoudingsplan herzien en/of aangepast n.a.v. de laatste ontwikkelingen op het gebied van waterbeheer in Fryslân. Voor de periode 2016-2021 is het vierde Waterhuishoudingsplan (WHP4) opgesteld. Het plan richt zich op de bescherming tegen overstromingen en wateroverlast. Ook richt het plan zich op de inrichting van watersystemen met voldoende en schoon water. Niet te veel en niet te weinig water is het motto. Een goed waterbeheer is essentieel voor de landbouw, de recreatie, de natuur en de drinkwatervoorziening. We streven naar een goede verdeling van water tussen landelijk en stedelijk gebied. Daarnaast werkt de provincie aan een goede kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater. Het water kan dus veilig gebruikt worden door inwoners en voor economische activiteiten. Goed waterbeheer is een zaak van meerdere partijen. Wetterskip Fryslân en andere partijen spelen een belangrijke rol in het uitvoeren van de maatregelen.
Klik op de knop om de laatste nieuwsbrief (januari 2019) te bekijken!
Documenten
Heeft u problemen met de leesbaarheid? Dan kunt u een formulier invullen of bellen met het Klantcontactcentrum. Zij helpen u graag verder.