Grûnwetter yn Fryslân
Grûnwetter is de wichtichste boarne foar ús drinkwetterfoarsjenning. Ek foar natuer, lânbou en yndustry is it wichtich dat der de kommende desennia foldwaande en skjin grûnwetter oanwêzich is.
Troch it tanimmen fan de drinkwetterfraach, mar ek bedrigingen lykas it sâlter wurden, ferdrûgjen en fersmoargjen fan it swiete grûnwetter, stiet de drinkwetterfoarsjenning ûnder druk. Reden foar it Ryk om alle provinsjes te freegjen Aanvullende Strategische Voorraden (ASV's) foar drinkwetter oan te wizen, ek yn Fryslân. Betingst is dat takomstige ûnttrekkingen sa min mooglik ferleging fan de grûnwetterstân yn de omjouwing feroarsaakje. De fiif Fryske ASV-sykgebieten binne Dwarsdjip, Oldenkamp, Skarster Rien, Tsjûkemar en Groote Brekken.
Reservearringsgebieten
Ut ûndersiken fan it RIVM docht bliken dat it effekt fan klimaatferoaring fersâlting en ferdrûging fersterket. En dat de kwaliteit fan it drinkwetter ûnder druk stiet troch de saneamde fergrizing: lykas fersmoarging troch resten fan gewaaksbeskermingsmiddels en medisyngebrûk. De druk op de ûndergrûn nimt ek ta troch geotermy, mynbou, boaiemintesystemen, bereining ensfh. Dêrneist is der hieltyd minder geskikt wetter oanwêzich yn besteande gebieten dêr't no drinkwetter wûn wurdt en brûke wy allegear mear (drink)wetter.
Mei it oanwizen fan ASV-beskermingsgebieten wurdt derfoar soarge dat de kwaliteit en kwantiteit fan it grûnwetter yn dy gebieten foldwaande binne om it wetter yn de takomst eventueel as drinkwetterboarne brûke te kinnen. It binne dus benammen reservearringsgebieten foar de middellange termyn (oant 2040) en noch gjin nije lokaasjes foar drinkwetterwinning.
Proses plan-mer
Foar it definityf oanwizen fan de fiif ASV-gebieten yn Fryslân wurdt de plan-mer-proseduere (de proseduere fan miljeu-effektrapportaazje) trochrûn. It doel dêrfan is om it miljeubelang folweardich meiwage te litten yn de beslútfoarming oer de ASV-gebieten. Yn it úteinlike miljeu-effektrapport (MER) toetse wy ûnder oaren yn hoefier't in grûnwetterwinning foar drinkwetter yn de ASV-gebieten liede kin ta risiko's op grutte miljeueffekten. De earste stap fan de mer-proseduere wie yn 2024 it opstellen fan in Notysje Reikwijdte en Detailniveau (NRD). Hjirmei binne belutsenen en belanghawwenden yn de oanbelangjende gebieten ynformearre oer it foarnimmen, de ynhâld en de djipgong fan it op te stellen MER. Hjirop binne in oantal reaksjes binnenkaam en ferwurke.
Meiprate
Yn de rin fan 2025 kinne belanghawwenden meiprate oer it earste konsept fan it ûntwerp-MER. Yn dizze gearkomsten wurdt ûnder oare in yndikaasje jûn oer de beskermingsregels dy't binnen de ASV-gebieten jilde kinne. Fierder wurde winsken en suggestjes fanút de mienskip ophelle.
Notitie Reikwijdte en detailniveau AVS drinkwater
Fergunningsoanfraach Lúkswâld
Om oan de fraach nei drinkwetter foldwaan bliuwe te kinnen is útwreiding fan de winkapasiteit yn Fryslân nedich. De wetterfraach yn Fryslân nimt doe, wylst op besteande winlokaasjes de mooglikheden om drinkwetter te winnen ôfnimme. Nettsjinsteande dat der wurke wurdt oan wetterbesparring, is der oanfoljende winkapasiteit nedich om de beskikberens fan foldwaande drinkwetter yn de provinsje garandearje te kinnen.
Provinsjes hawwe in soarchplicht foar in duorsume drinkwetterwinning. De provinsje hat ek foech foar it ferlienen fan fergunningen foar it oppompen fan grûnwetter, foar drinkwetterproduksje en foar grutte yndustriële ûnttrekkingen. By it besluten oer de oanfraach foar grûnwetterûntlûking foar it ôfgean fan drinkwetterproduksje, moat it belang fan in duorsume drinkwetterfoarsjenning woegen wurde tsjin it belang fan tredden dy 't troch it jaan fan de fergunning beynfloede wurde kinne.
By it besluten oer de oanfraach foar it ûntlûken fan grûnwetter foar de drinkwetterproduksje moat it belang fan de iepenbiere drinkwetterfoarsjenning ôfwoegen wurde tsjin de by it grûnwetter oanbelangjende belangen fan tredden. De oanfrege grûnwetterûntlûking hat beheinde effekten op de omjouwing. Op basis fan dy ôfwaging kin de fergunning foar it ûntlûken fan grûnwetter foar de drinkwetterproduksje jûn wurde.
MER-advys Lúkswâld
Wetterskip Fryslân is frege advys út te bringen op basis fan de fergunningsoanfragen. Wetterskip Fryslân hat fan de gelegenheid gebrûk makke om derop te wizen foar hokker punten yn de takomst in fergunningsoanfraach by Wetterskip Fryslân nedich is. Dizze advizen hawwe wy opnommen yn de fergunning.
De kommisje m.e.r. hat advys útbrocht op basis fan it MER (Grûnwetterwinning Lúkswâld Toetsingsadvies oer it miljeu-effektrapport 30 jannewaris 2023/projektnûmer: 3343, kommisje foar de miljeu-effektrapportaazje). It oardiel fan de kommisje oer it opstelde MER is posityf: it MER befettet de essinsjele ynformaasje befettet om it miljeubelang folweardich mei wage te kinnen yn de besluten oer de grûnwetterwinning foar drinkwetterproduksje yn Lúkswâld. Dêrneist docht se oanbefellingen om te belûken by de plande monitoaring, ferfolchûndersiken en evaluaasje fan de winning. Dy oanbefelling is meiwoegen yn it fêststellen fan de fergunningfoarskriften.
Rapporten en ûndersiken dy't Vitens foar dizze winning útfierd hat, binne te finen op Vitens.
Dokuminten op besjen lizzing
Klimaatrobúst Wetterbehear yn de Fryske sângebieten
Nederlân hat hieltyd faker te krijen mei hjitte en drûge simmers, wêrby 't de grûnwetterfoarried ûnder druk komt te stean. Mei gewaaksskea en ferdrûging fan natuer ta gefolch. De ôfrûne seis jier hawwe tsientallen Fryske agrariërs mei regionale belanghawwenden foarútgong boekt yn it fêsthâlden fan wetter. Foar ferskate situaasjes liedt dit ta minder drûchteskea oan lânbougewaaksen en ferdrûging fan de natuer. By in mear grutskalige oanpak wurdt de grûnwetterstân yn de simmer sels struktureel ferhege.
Praktykproeven
Hegeskoalle Van Hall Larenstein (HVHL) en Wageningen Livestock Research (WUR) ûndersochten yn de ôfrûne trije jier de effekten fan wetter fêsthâlde op sângebieten yn it easten fan de provinsje Fryslân. Yn it ûndersyk, útfierd yn gearwurking mei Provinsje Fryslân, Wetterskip Fryslân, gebietskollektiven Noardlike Fryske Wâlden en ELAN, Steatsboskbehear en Antea Group, waarden ûnder oare fiif praktykproeven bestudearre by agraryske bedriuwen yn it gebiet. De resultaten binne ferwurde yn ûndersteande rapporten.
Grûnwetteratlas fan Fryslân
De Grûnwetteratlas fan Fryslân is in gearfetting fan trije jier ûndersyk. De grûnwetterstúdzje is yn gearwurking mei drinkwetterbedriuw Vitens en Wetterskip Fryslân útfierd. Noch net earder is der sa’n wiidweidich ûndersyk nei grûnwetter yn Fryslân dien. De atlas jout sicht yn de hjoeddeistige wurking fan it grûnwetter en sketst ferwachtings en ûntwikkelingen foar de takomst fan it fêste lân fan Fryslân. Mei in blik nei de takomst kinne wy ús yn de kommende jierren tariede en yn ‘t foar ynspylje op de ûntwikkelingen dy’t op ús ôfkomme, lykas ferdrûging, it wieter en/of sâlter wurden fan de grûn, feroarings yn grûnwetterstreamen.
Tiisdei 10 septimber 2019 waard it earste eksimplaar presintearre. Troch operasjoneel direkteur Arie Piet en deistich bestjoerslid Jan van Weperen fan Wetterskip Fryslân waard it oan Tineke de Vries fan LTO Noord Akkerbouw en Hans van der Werf van de Friese Milieufederatie en lid fan it Bestjoerlik Oerlis Feangreide oerlange.
Klik hjir om de Grûnwetteratlas fan Fryslân 2020 te lêzen. Jo kinne de atlas fia ûndersteande link bestelle. Wy stjoere jo dy fergees ta.
Wetterhúshâldingsplan
Om de seis jier wurdt it wetterhúshâldingsplan op ‘en nij besjoen en/of oanpast n.o.f. de lêste ûntwikkelingen op it mêd fan wetterbehear yn Fryslân. Foar de perioade 2016-2021 is it fjirde Wetterhúshâldingsplan (WHP4) opsteld. It plan rjochtet him op de beskerming tsjin oerstreamings en wetteroerlêst. Ek rjochtet it plan him op de ynrjochting fan wettersystemen mei genôch en skjin wetter. Net tefolle en net te min wetter is it motto. In goed wetterbehear is essinsjeel foar de lânbou, de rekreaasje, de natuer en de drinkwetterfoarsjenning. Wy stribje nei in goede ferdieling fan wetter tusken lanlik en beboud gebiet (stêden). Dêrneist wurket de provinsje oan in goede kwaliteit fan it grûn- en oerflaktewetter. It wetter kin dus feilich brûkt wurde troch ynwenners en foar ekonomyske aktiviteiten. Goed wetterbehear is in saak fan meardere partijen. Wetterskip Fryslân en oare partijen spylje in wichtige rol yn it útfieren fan de maatregels.
Klik op de knop om de lêste nijsbrief (jannewaris 2019) te besjen!
Dokuminten
Hawwe jo problemen mei de lêsberens? Dan kinne jo in formulier ynfolje of belje mei it Klantkontaktsintrum. Sy helpe jo graach fierder.