Natura 2000
In Fryslân is het heerlijk wonen, werken en recreëren. Er is prachtige natuur om van te genieten. En die natuur voorziet ons van alles wat we nodig hebben. Natuur is de basis van ons bestaan. Maar die natuur staat ook onder druk, we hebben te veel van de natuur gevraagd en genomen. Daarom is het belangrijk om de natuur goed te beschermen.
In Fryslân liggen 20 natuurgebieden die onderdeel zijn van het Europese Natura 2000-netwerk. Dit is een netwerk met natuurgebieden die van internationaal belang zijn. Er leven bijzondere planten en dieren waarvoor we de belangrijke taak hebben ze te beschermen en te versterken. Om dat te doen, maken we voor al deze gebieden een Natura 2000-beheerplan. Daarin staat hoe we maatregelen nemen om de aangewezen soorten en leefgebieden uit de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn te versterken en beter te beschermen. Zo behouden we de kwetsbare natuur en helpen we de biodiversiteit vooruit.
Meer weten over wat Natura 2000 precies is? Kijk dan op deze website.
Aanmelden nieuwsbrieven Natura 2000
De Friese Natura 2000-gebieden
Van de 162 Natura 2000-gebieden in Nederland liggen er 20 helemaal of gedeeltelijk in Fryslân – op land of op zee. Hieronder staan alle Natura 2000-gebieden in Fryslân. Klik op de naam van het gebied om meer te lezen over het gebied en het Natura 2000-beheerplan en andere documenten te bekijken. Ook vindt u bij een aantal natuurgebieden de mogelijkheid om u aan te melden voor een nieuwsbrief over de Natura 2000-maatregelen in dat gebied.
Friese Merengebied (Sneekermeer, Wite en Swarte Brekken, Oudegaasterbrekken, Fluessen e.o.)
Het Friese Merengebied is een belangrijke plek voor verschillende water- en moerasvogels. Ze broeden er, maar gebruiken de wateren ook als overwinterlocatie. Om de vogels de nodige rust te bieden zijn er vogelrustgebieden ingesteld, dit geldt jaarlijks voor de periode van 1 oktober tot 1 april. Het gebied kenmerkt zich door een afwisseling tussen open water, graslanden en her en der wilgenbosjes en rietlanden.
Eén van de belangrijkste opgaven in het Friese Merengebied is het creëren van plas-dras situaties voor onder andere smienten, broedvogels en de zeldzame noordse woelmuis. Meer informatie over deze en andere doelen vindt u in het Natura 2000-beheerplan voor het Fries Merengebied. Dit beheerplan is in juli 2023 vastgesteld. Een van de maatregelen in dit beheerplan is het uitvoeren van een onderzoek naar bronnen van verstoring.
Groote Wielen
Het gebied Groote Wielen is van oorsprong een laagveengebied dat op de grens tussen klei- en zandgronden ligt. In het gebied liggen grote plassen, bijvoorbeeld Houtwiel en Sierdswiel, omringd door zomer- en winterpolders en boezemlanden. Een belangrijk gebied voor veel vogels en andere bijzondere planten en dieren.
Belangrijke opgaven in dit gebied zijn de ontwikkeling van (water)riet, het creëren van plas-dras situaties voor de noordse woelmuis, porseleinhoen, kemphaan en smient, en het zorgen voor voldoende rustplaatsen voor overwinterende vogels. Meer informatie over deze en andere doelen leest u in het Natura 2000-beheerplan voor Groote Wielen.
Uitvoering Wielsicht
Wetterskip Fryslân heeft het gebied Wielsicht, ten oosten van Leeuwarden, ingericht als zomerpolder met in de winter een open verbinding naar de Friese boezem (stelsel van meren, vaarten en sloten). Er zijn ook andere maatregelen uitgevoerd, zoals de aanleg van natuurvriendelijke oevers. De werkzaamheden zijn mede gefinancierd uit het programma voor Plattelandsontwikkeling (POP3). Meer informatie is te vinden op de website van Wetterskip Fryslân.
Uitvoering Binnemiedepolder, Ryptsjerksterpolder, Gelte Herne en Koekoekspetten
In opdracht van de provincie zijn er in 2023 en 2024 op verschillende plaatsen in het gebied natuurherstelmaatregelen uitgevoerd. De focus daarvan lag op het beter kunnen beheersen van het water. In de gebieden is een hoog peil standaard, maar zo nu en dan is het nodig om het peil te verlagen. Er is veel werk verzet in het opengraven van sloten en slenken, om het water beter en verder het gebied in te kunnen krijgen. Dat komt vooral ten goede aan vogels die van ‘natte poten’ houden (steltlopers, eenden, ganzen). Daarnaast is in de boezemmeren, en dan met name in de opvaarten naar de polders toe, het leefgebied voor de bittervoorn verbeterd. In de Gelte Herne en Koekoekspetten gaat het beheer wijzigen en zal er in de komende jaren een omslag te zien zijn van rietlanden met veel struiken en boompjes naar een graziger en biodiverser landschap.
Op de hoogte blijven van de maatregelen in dit gebied? Meld u aan voor de nieuwsbrief.
- Natura 2000-beheerplan Groote Wielen voor de tweede beheerplanperiode (2023-2028)
Fochteloërveen
Het Fochteloërveen kenmerkt zich door een groot, open en uitgestrekt landschap. Alleen aan de noord- en zuidkant zijn er bossen te vinden. Door grondlagen die weinig water doorlaten - bijvoorbeeld keileem - liggen er veel natte hoogveengebieden in het Fochteloërveen. Ook is er heide te zien en broedt de kraanvogel er.
Samen met de provincie Drenthe is het onze taak om de natuur in dit gebied te beschermen en waar mogelijk te versterken. Dit doen we aan de hand van een beheerplan, waarvan de provincie Drenthe de voortouwnemer is. Dit plan wordt uitgevoerd in samenwerking met betrokken partijen.
Kadeherstel
De komende jaren werken we aan het kadeherstel in het Fochteloërveen. Natuurmonumenten is daar de trekker van. Sinds het najaar van 2022 is er al 25 kilometer kade aangepakt in dit gebied. Het werk ligt– tijdens het broedseizoen – even stil om de rust te bewaren, maar in de andere jaargetijden wordt er hard doorgewerkt. Wilt u meer weten over het kadeherstel in het Fochteloërveen? Kijk dan op de website van Natuurmonumenten.
Duinen Vlieland
Vlieland is één van de Friese Waddeneilanden en is voor een groot deel onderdeel van het Natura 2000-netwerk. Vlieland verschilt van de andere Friese Waddeneilanden. Het dorp ligt hier aan de oostzijde. Direct ten westen daarvan ligt het hoogste duin van het Waddengebied en het op één na hoogste duin van Nederland: het Vuurboetsduin. Aan de westzijde van het eiland ligt de uitgestrekte Vliehors. Ertussenin, aan de zuidwestkant liggen de Kroon's polders; eerst beoogd als landbouwgebied, nu een belangrijk natuurgebied. Op Vlieland werken we onder andere aan het tegengaan van verdroging en het stimuleren van de verstuiving van duinen. Meer informatie over de doelen en maatregelen op Vlieland leest u in het beheerplan.
Duinen Terschelling
Een bijzonder eiland waar wind en water bouwen en weer afbreken; dat is Terschelling. Van oost naar west zijn er veel verschillende natuurtypen te vinden op het eiland. Van de bijna onbegroeide Noordsvaarder in het westen tot de duinvalleien meer op het midden van het eiland. Aan de oostkant van de duinen is ook de Boschplaat te vinden.
Eén van de maatregelen uit het beheerplan is het tegengaan van verruiging. Er zijn in de loop der tijd steeds meer bosjes en dichte begroeiingen ontstaan op het eiland. Hierdoor verdwijnt de dynamiek door wind op Terschelling. Runderen en pony's begrazen zulke gebieden nu om het open karakter van het eiland te behouden. U leest meer over de verschillende maatregelen in het Natura 2000-beheerplan.
Duinen Ameland
Verspreid over Ameland valt er veel te zien. Uitgestrekte duingebieden, rijke, groene polders, brede stranden en zelfs een groen strand. Er zijn veel overgangen van zoet naar zout water en tussen droge en vochtige gebieden. Ook het kalkgehalte in het duinzand varieert sterk van de zeereep tot de oudere duinen landinwaarts. Dit alles zorgt voor veel variatie in de natuur op Ameland.
In de loop der jaren is de dynamiek door helm- en bosaanplant sterk verminderd. De eerder genoemde overgangen staan onder druk. Door meer ruimte te geven aan verstuiving en de waterhuishouding in de duinen weer zo natuurlijk mogelijk te maken kan de natuurkwaliteit behouden blijven. De verbetering van de waterhuishouding in bijvoorbeeld de Zwanenwaterduinen / Hagedoornveld draagt ook bij aan de zoetwatervoorraad op het eiland. Dat is gunstig voor droge tijden, ook voor de landbouwgronden in de polder.
Lauwersmeer
Het Lauwersmeergebied ligt op de grens van Friesland en Groningen. Het is een bijzonder gebied met afwisseling tussen open water, moerasgebied en graslanden. Met recht heeft het Lauwersmeergebied de status van Nationaal Park en Dark Sky Park. Een waar vogelparadijs op de vroegere zeebodem en zeker ook een geliefd recreatiegebied voor mensen.
Het Lauwersmeergebied is onderdeel van het Natura 2000-netwerk. Samen met de provincie Groningen is het onze taak om de natuur in dit gebied te beschermen en waar mogelijk te versterken. Dit doen we aan de hand van een beheerplan, Provincie Groningen is hiervoor voortouwnemer. We voeren het beheerplan uit in samenwerking met betrokken partijen. Er wordt gewerkt aan het tweede beheerplan. Hieraan voorafgaand is een Landschapsecologische systeemanalyse (LESA) opgesteld.
Het eerste beheerplan is in 2022 geëvalueerd. De aanbevelingen uit die evaluatie worden meegenomen bij het opstellen van het beheerplan voor de tweede periode.
Bakkeveense Duinen
In het natuurgebied Bakkeveense Duinen komt bijzondere natuur voor. Dit gebied van 261 hectare ligt in het oosten van de provincie Fryslân. Vanwege de bijzondere natuurwaarden is het gebied onderdeel van het Europese Natura 2000 netwerk.
Het Natura 2000-gebied Bakkeveense Duinen ligt in het begin van het beekdal van het Koningsdiep. De ondergrond van de duinen bestaat vooral uit zand, met in de diepere lagen keileem. Het zand is van nature vrij zuur en voedselarm. Dat geldt ook voor het regenwater dat op het keileem blijft staan. Plant- en diersoorten hebben zich aan dit voedselarme gebied aangepast, maar het gebied is wel kwetsbaar. Ook de neerslag van stikstof is een bedreiging voor dit gebied. In het Natura 2000-beheerplan voor Bakkeveense Duinen vindt u meer informatie over de doelen en maatregelen waar we aan werken. In het beheerplan zijn de bijzondere natuurdoelen die Europa voor de gebieden heeft aangewezen beschreven. Het belangrijkste onderdeel van het plan zijn de maatregelen die nodig zijn om die bijzondere natuur te behouden en te versterken.
Wijnjeterper Schar
Het Natura 2000-gebied Wijnjeterper Schar is een heidegebied dat rond de middenloop van de beek Alddjip ligt. Het gebied heeft keileem in de ondergrond met daarop zand. Dit zorgt voor enigszins zure en voedselarme grond. Bijzondere planten en dieren hebben zich aangepast en profiteren hiervan. Verdroging door te snelle afvoer van water naar omliggende gebieden en de neerslag van stikstof vormen een bedreiging voor de Wijnjeterper Schar.
In dit gebied werken we onder andere aan het vergroten van de hoeveelheid heischraal grasland en blauwgrasland. Ook werken we aan de afwisseling tussen heischraal grasland, blauwgrasland en andere beekdalgraslanden en vochtige heide. Hier profiteren amfibieën, insecten en reptielen van. Meer informatie over deze en andere maatregelen vindt u in het beheerplan voor dit gebied.
In 2024 is er een kleine aanpassing aan het watersysteem gerealiseerd door het verleggen van een waterschapssloot naar de rand van het gebied. Hierdoor wordt er minder water aan het gebied onttrokken.
Van Oordt’s Mersken
Het Natura 2000-gebied Van Oordt's Mersken ligt ten zuiden van Beetsterzwaag rond de beek Alddjip. De oostkant van het gebied heeft heel gevarieerde natuur. Met onder andere loofbos, heide, poelen, bloemrijke schraalgraslanden en dotterbloemhooilanden. Aan de westzijde is het landschap meer open, waardoor weidevogels, eenden en ganzen hier graag komen. De vochtige delen delen van de gebieden Rome en Merske gebruiken ze als slaapplaats.
Belangrijke opgaven in dit gebied zijn het vergroten en verbeteren van het gebied met heischraal grasland en blauwgrasland en het behouden en verbeteren van de vochtige heiden. Ook werken we aan de leefgebieden van de grote en kleine modderkruiper, het paapje, de kemphaan en de smient, kolgans en brandgans. Meer informatie over de Natura 2000-doelen in dit gebied vindt u in het beheerplan.
De Deelen
De Deelen is een opvallend laagveenmoerasgebied. Over het gebied verspreid ligt een doolhof van petgaten, afgewisseld met droge stroken (legakkers waar vroeger het veen op werd gedroogd). Veel verschillende vogelsoorten broeden en rusten er, en zoeken er hun voedsel. Een belangrijke opgave in dit gebied is het ontwikkelen van (water)riet en het zorgen voor een goed watersysteem. Soorten als de roerdomp, zwarte stern en gestreepte waterroofkever hebben hier profijt van.
In dit gebied werken we onder andere aan het stimuleren van de groei van (water)riet. Dit vormt een fijne rust- en leefplaats voor vogels als de roerdomp en purperreiger. Ook werken we aan een evenwichtig watersysteem, waar waterplanten goed kunnen groeien. Meer informatie over Natura 2000 in de Deelen vindt u in het Natura 2000-beheerplan voor dit gebied.
Rottige Meenthe & Brandemeer
Het gebied Rottige Meenthe & Brandemeer bestaat uit twee grote moerasgebieden en de Helomavaart die de twee gebieden verbindt. Dit gebied is een belangrijke verbinding tussen de laagveengebieden in het midden van Fryslân en de moerassen in Noordwest Overijssel. Ook is hier het zeldzame trilveen te vinden en het is een leefgebied voor de ernstig bedreigde grote vuurvlinder.
In dit gebied werken we aan het behoud en het verbeteren van het trilveen en veenmosrietland. Ook werken we aan de ontwikkeling van waterplanten waar vissen zoals de bittervoorn en de rivierdonderpad van profiteren. In de petgaten proberen we de verlanding op gang te brengen. Meer informatie over de doelen en maatregelen in dit gebied vindt u in het beheerplan voor Rottige Meenthe en Brandemeer.
IJsselmeer en randmeren
Het IJsselmeergebied is van groot belang voor veel vogelsoorten. Voor moerasvogels, maar ook voor overwinterende watervogels en vogels die langs de oevers van het IJsselmeer leven. Ze gebruiken de plek als rustgebied en zoeken er hun eten.
Daarnaast leven de zeldzame soorten noordse woelmuis en meervleermuis langs de randen van het IJsselmeer. Het gebied heeft een grote aantrekkingskracht op vogelsoorten, maar zeker ook op mensen. Het IJsselmeer is een populair recreatiegebied.
Om de bijzondere natuur van het IJsselmeergebied te versterken en te beschermen werken Rijkswaterstaat, de omliggende provincies en terrein beherende organisaties samen aan de uitvoering van het Natura 2000-beheerplan. Dit beheerplan bevat 6 Natura 2000-gebieden in het IJsselmeergebied en de randmeren.
Het beheerplan voor het IJsselmeergebied is in februari 2024 met een periode van 6 jaar verlengd. Er wordt gewerkt aan de ecologische evaluatie, en de planning is dat het nieuwe beheerplan vóór 2030 wordt vastgesteld.
Beheerplannen
Provincie Fryslân stelt beheerplannen op voor de Natura 2000-gebieden in Fryslân. In deze plannen staat precies wélke natuurwaarden waar bescherming krijgen en ook hóe dat gebeurt. Daarbij houden we rekening met de ecologische, maar ook met de economische en sociale (on)mogelijkheden die er in en rondom het gebied zijn. De beheerplannen komen tot stand in overleg met eigenaren, ondernemers, omwonenden, diverse overheden en andere belanghebbenden. De looptijd van een beheerplan is telkens zes jaar waarna het plan (na een evaluatie en inspraakprocedure) kan worden verlengd, eventueel met aanpassingen. Aan het einde van de looptijd van een beheerplan, wordt een nieuw beheerplan vastgesteld.
Omgevingswet en vergunningen
De beheerplannen die zijn vastgesteld vormen een belangrijke basis voor de provinciale taak op het terrein van vergunningverlening volgens de Omgevingswet. In deze wet is geregeld dat er een natuurvergunning of een ander toestemmingsbesluit nodig is voor activiteiten waar stikstof bij vrij komt. Zo kan de overheid ervoor zorgen dat er niet teveel stikstof op Natura 2000-gebieden neerkomt. Meer informatie over vergunningverlening vindt u op de pagina Stikstof vergunning | Fryslan en op Vergunning voor Natura 2000-gebied aanvragen | Fryslan.
Natuurbranden
De afgelopen jaren hebben we steeds vaker te maken met branden in de natuur. In de zomer komen natuurbranden het meest voor, maar soms ook in het voorjaar. We hebben door de klimaatverandering te maken met steeds langere periodes van droogte. Het regent weinig en het grondwater staat laag, de planten zijn uitgedroogd. Er ontstaat dan gemakkelijk brand in bossen en op de hei.
Bos- en natuurbranden ontstaan vaak door menselijk handelen. Het is duidelijk dat een bos- of natuurbrand nooit zomaar ontstaat. De drie grootste oorzaken van zo’n natuurbrand zijn roken, barbecueën of een hete uitlaatpijp in hoog gras.
