Rijks - en provincietaken van de Commissaris van de Koning

Rijkstaken

De Commissaris van de Koning heeft verschillende taken en bevoegdheden. Van oudsher wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen Provincietaken en Rijkstaken.

Historische oorsprong Rijkstaken

De historische oorsprong van de Rijkstaken van de Commissaris van de Koning is terug te voeren op de Grondwet van 1814, toen het ambt van Commissaris van de Koning werd ingevoerd. Het ambt heette toen overigens nog “Gouverneur” (letterlijk: vertegenwoordiger van het gouvernement). Bij een latere Grondwet (1848) werd de naam veranderd in “Commissaris des Konings”, en in de Grondwet van 1983 werd de naam “Commissaris van de Koning”. Wanneer een Koningin regeert wordt de naam vanzelfsprekend “Commissaris van de Koningin”.

In 1814 ontstond (nadat afscheid was genomen van de Fransen en Napoleon) het Koninkrijk der Nederlanden. Het belangrijkste argument voor de instelling van een Commissaris was om te verzekeren dat de nog prille eenheidsstaat niet zou worden bedreigd door te machtige en eigenzinnige provinciebesturen. Via de Commissaris kon het staatsgezag toezicht houden en grip hebben op het provinciaal bestuur.

Lag vroeger het zwaartepunt op de Rijkstaken, met de Commissaris als Rijksorgaan, inmiddels heeft het ambt zich steeds meer ontwikkeld tot die van provinciaal orgaan. Het op de provincie toezicht houden namens het Rijk is sowieso verleden tijd. De Rijkstaken die overgebleven zijn worden sinds de tweede helft van de vorige eeuw (1966) opgenomen in een zogeheten Ambtsinstructie. De meest recente Ambtsinstructie dateert van 1994, en is nadien al een aantal maal herzien.

De rijkstaken zijn:

De CvdK ziet toe op een ordelijk verloop van procedures voor benoeming, herbenoeming en ontslag van burgemeesters.
De CvdK brengt periodiek ambtsbezoeken aan de gemeenten in Fryslân.
De CvdK adviseert over de voorstellen voor het verlenen van Koninklijke onderscheidingen, predicaten Koninklijk en Hofleverancier en Koninklijke erepenningen.
De CvdK onderhoudt contacten met het Koninklijk Huis. Hij ontvangt en begeleid leden van het Koninklijk Huis als deze Fryslân bezoeken en geleidt verzoeken door.
De CvdK bevordert de samenwerking van de besturen van de provincie, gemeenten en het waterschap met rijksambtenaren en de krijgsmacht. Daarnaast bemiddelt hij bij problemen op het gebied van (inter)bestuurlijke verhoudingen.
De CvdK houdt bestuurlijk toezicht op de Veiligheidsregio Fryslân.
De CvdK rapporteert aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de uitvoering van zijn rijkstaken. Hij kan gevraagd of ongevraagd advies geven aan de regering of individuele ministers.
De CvdK verricht representatieve taken ten behoeve van de provincie.

Provincie Taken

De belangrijkste Provincietaken zijn het voorzitterschap van zowel Provinciale Staten (het parlement van de provincie) als het College van Gedeputeerde Staten (het dagelijks bestuur van de provincie). In deze rollen ziet hij onder meer toe op de kwaliteit van het provinciale beleidsproces en besluitvormingsproces. Hij is binnen het college coördinator van het interbestuurlijk toezicht.