Toezicht op gemeentefinanciën
Bij de provincie Fryslân wordt financieel toezicht gehouden op 18 gemeenten, 10 gemeenschappelijke regelingen en één waterschap. Het toezicht op de financiële positie van gemeenten is een provinciale taak gebaseerd op de Gemeentewet. Hiermee wordt beoogd een gezonde financiële situatie bij gemeenten te bevorderen. Een gemeente is in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor een goed financieel beleid en beheer. Wij laten de verantwoordelijkheid aan de gemeenten, maar reageren alert op risico’s. Zo dragen wij eraan bij dat gemeenten hun taken goed blijven uitvoeren. Tussen de toezichthouders (het ministerie van BZK en de provincies) zijn afspraken gemaakt over de wijze waarop het toezicht wordt uitgeoefend. Deze afspraken zijn vastgelegd in het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader (GTK 2020 gemeenten). Deze vindt u onderaan deze website.
De gemeenteraad moet ervoor zorgen dat de begroting structureel en reëel in evenwicht is of dat dit in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht (artikel 189 van de Gemeentewet). De begroting en jaarrekening moeten jaarlijks worden opgestuurd naar Gedeputeerde Staten (GS). De begroting inclusief meerjarenraming moet uiterlijk 15 november van het jaar dat voorafgaat aan het begrotingsjaar worden ingezonden en de jaarrekening uiterlijk 15 juli van het jaar volgend op het verantwoordingsjaar. In december van elk jaar nemen GS een besluit over de toezichtvorm voor het komende jaar. Zij kunnen besluiten tot repressief of preventief toezicht.
Repressief toezicht
Repressief toezicht houdt in dat de gemeente zonder voorafgaande goedkeuring van de provincie de begroting en begrotingswijzigingen kan uitvoeren. Dit geldt als de begroting naar het oordeel van GS structureel en reëel in evenwicht is. Structureel en reëel in evenwicht betekent dat de begroting voldoet aan bepaalde eisen. De belangrijkste daarvan is dat voor het betreffende begrotingsjaar de structurele lasten zijn gedekt door structurele baten. Incidentele lasten mogen gedekt worden door zowel structurele als door incidentele baten. In geval van repressief toezicht delen GS vóór 1 januari aan de gemeente mee dat haar begroting onder repressief toezicht valt.
Preventief toezicht
Preventief toezicht wordt ingesteld wanneer de begroting niet structureel en reëel in evenwicht is en de meerjarenraming niet aannemelijk maakt dat er een herstel van het evenwicht komt. Het instellen van preventief toezicht is tevens mogelijk indien de termijn van inzending van de begroting en/of jaarrekening wordt overschreden. Preventief toezicht is de uitzondering. GS delen het besluit om de gemeente onder preventief toezicht te plaatsen vóór 1 januari mee.
Als er preventief toezicht is ingesteld dienen de begroting en de begrotingswijzigingen ter goedkeuring aan GS te worden voorgelegd. De gemeenten dienen genoemde besluiten binnen twee weken na vaststelling aan de toezichthouder te zenden. Op basis van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) moeten GS binnen 13 weken na de verzending een besluit over de goedkeuring nemen. Zij kunnen hun besluit één keer met 13 weken verdagen. Indien die termijn niet wordt gehaald, is het besluit automatisch goedgekeurd. Met het goedkeuringsinstrument kunnen GS ingrijpen in de financiën van een gemeente. Zij kunnen goedkeuring onthouden als de begroting of een begrotingswijziging in strijd met het recht of het algemene financiële belang is.
Wanneer een gemeente er uiteindelijk niet in slaagt “de financiële eindjes aan elkaar te knopen” dan kan ze een beroep doen op een uitkering uit het gemeentefonds via artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet. De gemeente krijgt dan een zogenaamde artikel 12 status. De provincie en het Rijk gaan zich dan intensief bemoeien met het financieel beleid van de gemeente.
Financieel toezicht bij herindeling
Wanneer een besluit tot herindeling (fusie) van twee of meer gemeenten is genomen, vallen de betreffende gemeenten onder preventief toezicht. In dat geval moeten naast de begroting en de begrotingswijzigingen ook nog andere besluiten met financiële gevolgen door GS worden goedgekeurd. Dit toezicht vloeit voort uit de Wet algemene regels herindeling (Wet arhi).
Documenten
Heeft u problemen met de leesbaarheid? Dan kunt u een formulier invullen of bellen met het Klantcontactcentrum. Zij helpen u graag verder.