Wetterwaarmte
De komende periode staat de provincie Fryslân voor een grote opgave: 50% reductie van haar CO2 uitstoot voor 2030 en 95% voor 2050. Op dit moment gebruiken bijna alle woningen in Fryslân aardgas voor bijvoorbeeld centrale verwarming, warm water en om te koken. Hierbij komt CO2 vrij. Om de klimaatdoelen te bereiken moet het gebruik van aardgas in de gebouwde omgeving dus drastisch worden verminderd. Dit kan door het aardgas vervangen door duurzame alternatieven. Veel genoemde alternatieven zijn onder andere biomassa, groen gas, zonnewarmte, waterstof of het gebruikmaken van een warmtepomp of elektrische boiler.
Wat is Wetterwaarmte?
Wetterwaarmte is het Friese woord voor aquathermie. Aquathermie is de winning, opslag en distributie van warmte uit water. Binnen aquathermie worden drie verschillende bronnen voor warmte onderscheiden: afvalwater, drinkwater en oppervlaktewater. In Fryslân is vooral oppervlaktewater uit de vele meren, vaarten en kanalen relevant. Met behulp van een warmtewisselaar wordt energie aan het water onttrokken en door middel van een warmtepomp wordt deze energie gebruikt om water op de gewenste temperatuur te brengen. Dit water wordt vervolgens gebruikt om gebouwen te verwarmen. Aquathermie is dus een duurzame vervanging voor aardgas met de potentie in een groot deel van de Friese warmtevraag te voorzien.
Waarom in Fryslân?
Fryslân heeft veel oppervlaktewater en dit water neemt zonne-energie op, honderden keren meer dan dat we in Fryslân voor verwarming gebruiken. Door de grote hoeveelheid water in Fryslân, is de potentie voor energiewinning uit oppervlaktewater groot – ongeveer 60% van de huidige warmtevraag. Dit staat gelijk aan bijna 20% van het totale Friese energieverbruik!
Een voordeel van aquathermie is de beperkte invloed op het landschap. De infrastructuur bevindt zich voornamelijk in de bodem en het water. Verder zijn er door de hoge efficiëntie van warmtepompen veel minder windmolens en zonnepanelen nodig dan voor ruimteverwarming op basis van bijvoorbeeld waterstof of elektrische boilers. Zo kunnen we de impact van de energietransitie op het Friese landschap beperken.
Hiernaast is het een techniek die een coöperative benadering toestaat. Dit past goed bij de Friese Mienskip Het aanleggen van een collectief warmtenet kan binnen een bepaalde gemeente of coöperatie worden gerealiseerd. Het collectieve karakter van aquathermie kan eraan bijdragen dat de energietransitie sociaal rechtvaardig en sneller verloopt.
Verder biedt de techniek kansen voor Friese ondernemers. Denk aan onder andere de aanleg van warmtenetten, warmteopslagsystemen, woningaanpassingen en in de advisering- en engineeringsector. Ook kunnen Friese kennisinstellingen helpen de aquathermie-kennis te vergroten en mensen opleiden voor dit nieuwe werkveld.
Voorbeelden in Fryslân
In Fryslân zijn al verschillende succesvolle initiatieven uitgevoerd die individuele woningen/gebouwen verwarmen. It Sylhûs in Heeg maakt bijvoorbeeld gebruik van warmte uit het Heegermeer voor ruimteverwarming. Hierdoor ontstond het idee om heel Heeg te verwarmen met aquathermie. Momenteel is ‘Warm Heeg’ in samenwerking met gemeente Súdwest-Fryslân, Wetterskip Fryslân en provincie Fryslân bezig met het opzetten van een plan om dit te realiseren.
De oude sluiswachterwoning aan de Tsjonger in Oudehorne haalt sinds 2018 haar warmte uit oppervlaktewater. Het kanaal levert genoeg warmte om de woning te verwarmen en van warm water te voorzien. Uit de praktijk blijkt dat er zelfs bij strenge vorst voldoende warmte kan worden gewonnen.
Verder bouwt de provincie aan de westkant van Leeuwarden It Swettehûs. It Swettehûs is een nieuw steunpunt voor de Provinciale Waterstaat en een nieuwe centrale voor de bediening van veertig bruggen. Dit wordt een circulair en energieneutraal gebouw, volledig verwarmd met aquathermie.
De toekomst
Naar aanleiding van deze succesvolle projecten wordt er nu hard gewerkt aan grootschaligere projecten, met als doel gehele wijken of dorpen te verwarmen door middel van aquathermie. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in Heeg, Sneek, Leeuwarden, Balk en op Terschelling.
Meer informatie
Voor meer informatie over het provinciale beleid “wetterwaarmte” kunt u contact opnemen met ons via energie@fryslan.frl of via 058 – 292 59 25.